Opracowana przez niemieckiego psychoterapeutę Hanscarla Leunera terapia katatymiczno-imaginacyjna łączy w sobie metody klasycznej i nowoczesnej psychoanalizy oraz pracuje z symbolami i nieświadomością Junga. Jak widać po samej nazwie, nurt ten koncentruje się na pracy z ludzką wyobraźnią (imaginacją).
Psychoterapia katatymiczno-imaginacyjna (inaczej: symboldrama) opiera się na zasadach psychologii głębi, wykorzystując wyobraźnię klienta do zanurzenia się w pragnieniach, emocjach, konfliktach i mechanizmach obronnych, które nie są rozpoznawane i znajdują się w nieświadomości.
Kierunek ten jest również nazywany metodą „świadomego śnienia”, ponieważ prezentacja symbolicznych obrazów jest kluczem do rozszyfrowania nieświadomości danej osoby. Każdy z nas może wyobrazić sobie różne zdjęcia i obrazy, gdy zamknie oczy. W terapii katatymiczno-imaginacynej uważa się, że obrazy te odzwierciedlają wewnętrzne uczucia, cechy i doświadczenia danej osoby. Są one symboliczną metaforą, która daje ci sygnał o tym, co dzieje się wewnątrz ciebie. Rozszyfrowanie obrazów może przybliżyć osobę do rozwiązania jej problemów.
Z pomocą psychoterapii katatymiczno-imaginacyjnej klient uwalnia się od negatywnych uczuć i konfliktów oraz zaspokaja swoje najgłębsze potrzeby. W ten sposób może skupić się na swoich bieżących doświadczeniach i odzyskać poczucie wewnętrznej harmonii i integralności.
Skuteczność tej terapii została potwierdzona podczas serii eksperymentów naukowych przeprowadzonych przez samego Leinera w latach 40. ubiegłego wieku. Od tego czasu metoda ta została uznana przez społeczność psychoterapeutyczną i włączona do systemu ubezpieczeń zdrowotnych wielu krajów europejskich.
Na czym opiera się psychoterapia katatymiczno-imaginacyjna: obrazy i etapy rozwoju osobowości
Opierając się na wiedzy z zakresu psychoanalizy, psychoterapia katatymiczno-imaginacyjna identyfikuje kilka czynników, które wpływają na kształtowanie się charakteru i tożsamości danej osoby:
- Rola w systemie rodzinnym: dynamika relacji z członkami rodziny;
- Niemowlęctwo: kształtuje relacje przywiązania;
- Doświadczenie separacji: oddzielenie od rodziców i związane z tym obawy;
- Rozwój seksualności: kształtuje tożsamość seksualną i oczekiwania dotyczące związków;
- Komunikacja z bliskimi osobami: określa, jakie będą relacje z ludźmi i jakie uczucia będą im towarzyszyć.
Czynniki te kształtują tożsamość, nadają ton doświadczeniom, relacjom i konfliktom podczas interakcji z otaczającym nas światem. Wpływ tych czynników na nasze życie często nie jest przez nas uświadamiany i pozostaje w sferze nieświadomości. W trakcie terapii klient bada swoją anamnezę – indywidualną historię ujawniającą osobiste deficyty, które z różnych powodów nie zostały rozwiązane na jednym z etapów rozwoju.
Wobec powyższego głównym celem terapii katatymiczno-imaginacyjnej jest w pełni rozwinięta osobowość, która jest świadoma swoich potrzeb i realizuje swoje możliwości.
To wszystko prowadzi do powstania mechanizmów obronnych w naszej psychice, które powodują kłopoty w relacjach, wywołują trudne doświadczenia i zaburzenia psychosomatyczne. Za pomocą dekodowania obrazów i przy wsparciu psychoterapeuty klient może uzupełnić te deficyty rozwojowe i poradzić sobie z wewnętrznymi konfliktami.
Uczestnik sesji terapeutycznej może zwizualizować te obrazy, namalować je, a psychoterapeuta pomoże zinterpretować ich znaczenie. Każdemu etapowi rozwoju osobowości klienta odpowiada pewny motyw lub obraz, którego znalezienie może przybliżyć do spełniania jego potrzeb.
Motywy, w których się przejawia
Oralny (od urodzenia do 1,5 roku)
Oralny (od urodzenia do 1,5 roku)
Dzięki znalezieniu niezaspokojonych potrzeb ukrytych w podświadomości klient będzie mógł je zaspokoić i przekształcić w nowe cechy, pozwalając swojej osobowości na harmonijny rozwój w przyszłości.
Jak wygląda sesja terapii katatymiczno-imaginacyjnej
Początkowe sesje mają charakter diagnostyczny. Terapeuta musi poznać klienta i zrozumieć jego osobowość, aby lepiej zdiagnozować jego trudności i zidentyfikować ich przyczyny. Ponieważ terapia katatymiczno-imaginacyjna jest zgodna z zasadami psychologii głębi, to właśnie pozwala terapeucie pracować z korzeniem problemu i pomóc klientowi przepracować go od wewnątrz. Praca tylko z powierzchownymi objawami jest jak branie tabletki na ból głowy w przypadku chronicznej migreny. Objawy zaczną pojawiać się ponownie przy najmniejszym stresie.
Terapia katatymiczno-imaginacyjna nie jest metodą krótkoterminową: opiera się na głębokiej analizie nieświadomości klienta i dogłębnej pracy z przyczynami jego problemów. Praca z obrazami może rozpocząć się w ciągu 1–5 sesji.
Jak wygląda działa konsultacja w ramach terapii katatymiczno-imaginacyjnej:
Rozmowa z klientem: omówienie jego potrzeb i bieżących problemów. Stworzenie atmosfery zaufania do psychoterapeuty;
Wprowadzenie klienta w stan relaksu;
Klient wyobraża sobie obrazy za pomocą fantazji: mogą być spontaniczne lub podane przez terapeutę (w takim przypadku nazywane są „motywami”), a terapeuta zadaje pytania, które prowadzą klienta do interpretacji;
Dyskusja po wizualizacji obrazów: co się z nimi kojarzy, jakie doświadczenia i wspomnienia pojawiają się w tym procesie;
Terapeuta zadaje klientowi pracę domową polegającą na przepracowaniu obrazów w dzienniku lub poprzez rysowanie.
Nie każde spotkanie z terapeutą obejmuje pracę z obrazami, ponieważ wszystko zależy od potrzeb i cech klienta. Na przykład dana osoba nie może pozbyć się lęku przed wystąpieniami publicznymi. Czasami problem leży w braku umiejętności publicznego przemawiania, a czasami w charakterze klienta, poczuciu wstydu i paniki. W takim przypadku należy pracować z tymi aspektami osobowości klienta, które wywołują takie problemy.
Terapia katatymiczno-imaginacyjna: metoda, techniki, ćwiczenia
Spośród wszystkich terapii, które obecnie wykorzystują pracę z obrazami, symboldrama jest najgłębiej rozwinięta i najsystematyczniej zorganizowana. Ma wiele wspólnego z teorią archetypów Junga i opracowaną przez niego metodą aktywnej wyobraźni, a także psychodramą.
Metoda obejmuje ćwiczenia i techniki oparte na pracy z rysunkiem i obrazami wyobrażonymi przez klienta.
Praca terapeutyczna jest metodą polegającą na psychodiagnozie klienta za pomocą rysunku. Osoba rysuje scenę z obrazu, który sobie wyobraziła i którego doświadczyła. Chociaż istnieją naukowe wyjaśnienia symboliki i kolorów różnych obrazów, najważniejsze jest to, w jaki sposób autor rysunku go interpretuje. Co on oznacza dla pacjenta, jakie uczucia wywołuje? Odpowiedzi na te pytania stanowią klucz do wewnętrznych konfliktów i stłumionych uczuć klienta.
Oprócz technik wyobrażeniowych terapeuta może zasugerować klientowi pracę z przedmiotami katatonicznymi lub kartami skojarzeń metaforycznych. Wszelkie takie przedmioty mogą ułatwić pracę z obrazami, otworzyć klienta i pomóc przekształcić jego doświadczenia.
Dla kogo jest psychoterapia katatymiczno-imaginacyjna
Nurt katatymiczno-imaginacyny to skuteczna metoda, która jest odpowiednia do rozwiązywania różnych problemów klientów.
Oto niektóre z kwestii, w których psychoterapia katatymiczno-imaginacyjna może okazać się pomocna:
Problemy z psychosomatyką
Neurozy i zaburzenia nerwicowe
Fobie i zaburzenia lękowe
Doświadczanie straty i żałoby
Problemy egzystencjalne (sens życia i jego utrata)
Problemy z komunikacją z innymi i konflikty w relacjach/rodzinie
Terapia katatymiczno-imaginacyjna to metoda odpowiednia do psychoterapii indywidualnej i grupowej, a także dla par i dzieci. Pomaga klientowi uwolnić napięcie emocjonalne, rozwinąć wyobraźnię oraz poprawić samoregulację i świadomość, aby zauważać własne stany i radzić sobie z pojawiającymi się trudnościami.
W przeciwieństwie do innych metod terapia katatymiczno-imaginacyjna ma również konkretne przeciwwskazania:
Ostra i przewlekła psychoza
Niepełnosprawność intelektualna
